X-XI საუკუნეების მიჯნაზე საქართველოში ორი უმნიშვნელოვანესი ტაძარი აიგო, ერთი ისტორიული ეგრისის პოლიტიკურ ცენტრში ბედიაში, მეორე - სამეფოს დედაქალაქში ქუთაისში. ორივე ტაძარი ერთიანი საქართველოს სამეფოს სიმბოლოდ იქცა. 

X საუკუნის 70-იანი წლებიდან ქართული მიწა-წყლის გაერთიანების გზაზე ახალი ეტაპი დაიწყო. "აფხაზთა" მეფის გიორგი II-ის (922-957) შვილიშვილი, ,,აფხაზთა" მეფის, უსინათლო და უშვილო თეოდოსის (975-978) დისწული და ტახტის მემკვიდრე ბაგრატ ბაგრატიონი 978 წელს ქუთაისში ,,აფხაზთა" მეფედ ეკურთხა. ბაგრატ ბაგრატიონი იმავდროულად ,,ქართველთა სამეფოს" ტახტის მემკვიდრე და იმიერ ტაოს მეფის დავით III კურაპალატის შვილობილი და მისი მემკვიდრეც იყო. ამდენად, საქართველოს გაერთიანების პროცესი შეუქცევადი გახდა.  
  999 წელს, ,,აფხაზთა" მეფემ, შემდეგში საქართველოს ერთიანი მონარქიის პირველმა  მეფემ, ბაგრატ III-მ (978-1014) ბედიაში ღვთისმშობლის ტაძარი ააგო. ძველი ქართული საისტორიო ტრადიციით ბედია ითვლებოდა ისტორიული ეგრისის პოლიტიკურ ცენტრად. მემატიანე წერს: ,,ხოლო ეგროსს მისცა ქუეყანა ზღვის ყურისა, და უჩინა საზღვარი: აღმოსავლით მთა მცირე, რომელსა აწ ჰქვიან ლიხი; დასავლით ზღუა; ჩრდილოთ მდინარე მცირისა ხაზარეთისა, სადა წარსწუთების წუერი კავკასისა. ხოლო ამან ეგროს აღაშენა ქალაქი და უწოდა სახელი თვისი ეგრისი. აწ მას ადგილსა ჰქვიან ბედია". მიუხედავად იმისა, რომ ,,აფხაზთა"მეფეებმა გადამწყვეტი როლი შეასრულეს ერთიანი დასავლურ-ქართული სახელმწიფოს შექმნაში, მაშინდელი საქართველოს პოლიტიკურ მესვეურთა ცნობიერებაში ეგროსი და ქუჯი დასავლურ-ქართული პოლიტიკურ-სახელმწიფოებრივი სამყაროს ფუძემდებლად, ხოლო ,,აფხაზთა" მეფეები ამ სამყაროს მემკვიდრის როლში მოიაზრებოდნენ. 
  ბედია ,,აფხაზთა"სამეფოს ერთ-ერთი პოლიტიკური ცენტრი იყო, ოდიშის საერისთავოს ადმინისტრაციული ცენტრი. გამოთქმულია მოსაზრება, რომ ბაგრატ III-მ ის თავის ერთ-ერთ რეზიდენციად აქცია. 1001 წელს ბაგრატ მეფემ კურაპალატის ტიტული მიიღო, რაც ქართულ პოლიტიკურ სამყაროში მის უდავო პირველობას ნიშნავდა. მამის, გურგენ მეფეთ-მეფის გარდაცვალების შემდეგ, 1008 წელს ,,აფხაზთა" მეფე და კურაპალატი ,,ქართველთა" მეფეც გახდა. საქართველოს გაერთიანება, პირველ რიგში, სწორედ ორი სამეფო ტახტის - ,,აფხაზთა" ანუ დასავლურ-ქართული და ,,ქართველთა"  - შერწყმას ნიშნავდა. გაერთიანების გზაზე მდგარ სახელმწიფოს მისი ძლიერებისა და სიდიადის გამომხატველი სიმბოლოები ესაჭიროებოდა. ასეთ სიმბოლოებად მოევლინა ქვეყანას ქართული ქრისტიანული ხუროთმოძღვრების ორი უბრწყინვალესი ძეგლი - ბედიის ტაძარი და 1003 წელს სახელმწიფოს დედაქალაქში ქუთაისში აგებული ღვთისმშობლის ტაძარი. ორივე ძეგლი თანამედროვეებს ახალი საქართველოსა და მისი ხელმწიფის სიძლიერისა და სიდიადის განსახიერებად წარმოედგინათ.
  ბედიის ტაძარი და მისი სამონასტრო კომპლექსი აფხაზეთში, ოჩამჩირის რაიონის სოფ. აგუბედიაში მდებარეობს. მას უჭირავს მთისწინა მაღლობი, საიდანაც თვალწარმტაცი ხედი იშლება, ერთის მხრივ, კოდორის ქედსა და ოქუმისწყლის ხეობაზე, ხოლო, მეორე მხრივ, შავ ზღვასა და ზღვისპირა ვაკეზე.
სამონასტრო კომპლექსის ცენტრში ღვთისმშობლის სახელზე აგებული ჯვარგუმბათოვანი ტაძარია. იგი გეგმით წაგრძელებული სწორკუთხედია სამი შესასვლელითა და ვიწრო გვერდის ნავებით. გუმბათი ორ ბურჯსა და საკურთხევლის კედლების კუთხეებს ეყრდნობა. ფასადები თლილი ქვიშაქვითაა მოპირკეთებული. სამწუხაროდ, ტაძარს პირვანდელი სახით არ მოუღწევია. ახლანდელი ნაგებობა XIII-XIV საუკუნეებს განეკუთვნება. ტაძრის კედლებზე შემორჩენილია სხვადასხვა ქრონოლოგიური ფენის - X-XI სს., XIII-XIV სს., XVI-XVII სს. - მოხატულობის ფრაგმენტები. ტაძრის სამხრეთის კედლის აღმოსავლეთ ნაწილში გამოსახულია ქტიტორი ბაგრატ III ეკლესიის მოდელით ხელში.
  სამონასტრო კომპლექსში ღვთისმშობლის ტაძრის გარდა შედის საკმაოდ დიდი, ორსართულიანი სასახლის - სამღვდელმთავრო ,,პალატის", სამრეკლო-კარიბჭის და დამხმარე ნაგებობათა ნაშთები.
  ,,მატიანე ქართლისას" ცნობით, ბაგრატ მეფემ ,,აღაშენა საყდარი ბედიისა და შექმნა საყდრად საეპისკოპოსოდ ... შეწირნა სოფელნი მრავალნი ყოველთა ხევთა და ადგილთა, განასრულა ყოვლითა განგებითა, შეამკო ყოვლითა სამკაულითა ეკლესია, აკურთხა და დასუა ეპისკოპოსი". 
  ,,მატიანე ქართლისას" ავტორი ბაგრატ III-ის სახელმწიფოებრივი მოღვაწეობის დახასიათებისას აღნიშნავს: ,,უკეთუ ვისმე ენებოს განცდად და გულისხმისყოფად სიმაღლისათვის დიდებისა მისისა, პირველად განიცადოს სამკაული ბედიისა ეკლესიისა, და მისგან გულისხმა ყოს, რომელ არავინ ყოფილ არს სხუა მეფე მსგავსი მისი ქუეყანასა ქართლისასა და აფხაზეთისასა". იმავეს იმეორებს ვახუშტი ბატონიშვილი: ,,აღაშენა ... მეფემან ბაგრატ ეკლესია დიდშუენიერ გუმბათიანი და შეამკო სიმდიდრითა დიდითა ფრიად. ამისთვის წერილ არს: ვისაც გენებოს სიდიდე და სიმდიდრე ბაგრატ მეფისა, განიხილე ბედიის ეკლესია და მითი სცნობ".
  უნიკალური შემთხვევაა, როდესაც მემატიანე მეფის სახელმწიფოებრივი მოღვაწეობისა და მისი სიდიადის წარმოსაჩენად მკითხველს მოუწოდებს, იხილოს მის მიერ აგებული ტაძარი და მისი ,,სამკაული". ბაგრატ III-ის მიერ ბედიის ტაძრისათვის შეწირული უმთავრესი ,,სამკაული" იყო ოქროს ბარძიმი, ქართული ოქრომჭედლობის ბრწყინვალე ძეგლი, რომელიც ტაძრის კურთხევის დროისათვის (999 წ.) დამზადდა, როგორც უმნიშვნელოვანესი სარწმუნოებრივი რელიკვია.
  ბედიის ბარძიმი არის მასიური მრგვალი ფორმის ბაჯაღლო ოქროს თასი (სიმაღლე - 12,5 სმ, დიამეტრი - 14 სმ, წონა - 752 გ.). ამჟამად პირვანდელი სახით შემონახულია მხოლოდ მისი ზედა ნაწილი, ხოლო ფეხი დაკარგულია. ბარძიმის გარე ზედაპირი სვეტებზე დაყრდნობილი თაღედით 12 არედაა დაყოფილი. ერთ მხარეს გამოსახულია ტახტზე მჯდომი მაცხოვარი, მის საპირისპირო მხარეს - ღვთისმშობელი ყრმით, ხოლო თაღებქვეშ - წმინდანთა გამოსახულებებია. ბარძიმის ზედა ნაწილში ერთსტრიქონიანი ასომთავრული წარწერაა, რომლის თანახმადაც იგი ბაგრატ მეფეს და მის დედას გურანდუხტ დედოფალს მათ მიერვე აშენებული ბედიის ტაძრისათვის შეუწირავთ: ,,წმიდაო ღმრთისმშობელო, მეოხ ეყავ წინაშე ძისა შენისა ბაგრატ აფხაზთა მეფესა და დედასა მათსა გურანდუხტ დედოფალსა, ამის ბარძიმისა შემწირველთა, ამის საკურთხევლისა შემამკობელთა და ამის წმიდისა საყდრისა აღმაშენებელთა, ამინ". 
ბედიის ტაძრის უმთავრეს სარწმუნოებრივ რელიკვიებს წარმოადგენდა ასევე ბიზანტიიდან ჩამოსვენებული ვლაქერნის ღვთისმშობის ხატი და ღვთისმშობლის სარტყელი.
  უაღრესად მნიშვნელოვანია, რომ ბედიის ტაძარში დაკრძალულია საქართველოს ერთიანი მონარქიის პირველი მეფე ბაგრატ III (978-1014). მეფე ტაოში, ფანასკერტის ციხეში გარდაიცვალა 1014 წლის 7 მაისს და ბე