აბუსერიძენი-XI-XIV საუკუნეების დიდ საგვარეულოს წარმოადგენდა. ამ გვარის პირველი წარმომადგენელი არტანუჯის ერისთავი იოანე აბუსერიძე ბაგრატ IV-ის მეფობის პირველ წლებში იხსენიება, რამდენიმე საუკუნის მანძილზე აჭარის ერისთავ-აბუსერისძეთა სარეზიდენციო ადგილი ხირხათის ციხე იყო. აბუსერიძენი თავიანთი ძლიერების ხანაში ფლობდნენ შავშეთ-კლარჯეთსა და იყვნენ სამცხის ციხისჯვრისა და აწყურის სამეფო ციხეების გამგებლები. დროთა განმავლობაში XI-საუკუნის მეორე ნახევარში აბუსერიძეები თანდათან კარგავენ თავის სამფლობელოების მნიშვნელოვან ნაწილს. მათ დაკარგეს ჯერ არტანუჯი, შემდეგ ციხისჯვარი დ
 | | ვალერიან ხიმშიაშვილი | ა აწყური. XII-XIII საუკუნეებში შეინარჩუნეს მხოლოდ აჭარა და იყვნენ ხიხათა ერისთავები. XIII საუკუნეების 60-იან წლებში კი მათ სამცხეში გაძლიერებული ჯაყელები აჭარასაც ართმევენ ხელიდან. XIV საუკუნეში ცნობილია ამირსპასალარი ივანე აბუსარიძე (გ. 1355). უკანასკნელად აბუ-სერიძეები იხსენიებიან XVI საუკუნის სამცხე-საათაბაგოს დიდებულთა სიაში.აბუსერ აბუსერიძე-XI საუკუნის შუა წლების საქართველოს პოლიტიკური მოღვაწე,ძე იოანე აბუსერიძისა, არტანუჯისა და ხიხათა (აჭარის) ერისთავი, აწყურისა და ციხისჯვრის ციხეთა გამგებელი. &n
 | | ლევან ბერაია | bsp; 1045 წელს მარიამ დედოფალმა აბუსერიძეს საგამგებლოდ ჩააბარა ქ. ანისი. აბუსერიძე აქტიურად ეხმარებოდა ბაგრატIV-ს ლიპარიტ ბაღვაშთან შინაომში. აბუსერიძე და სხვა დიდებულები ლიპარიტ ბაღვაშმა ანისიდან გამოიტყუა და შეიპყრო, შემდეგ გაცვალა თავის შვილ ივანეზე, რომელიც ბაგრატ IV-ჰყავდა დატყვევებული. ცოტა ხნის შემდეგ, სასირეთის ჭალაში (შიდა ქართლი) მეფესა და ლიპარიტს შორის მომხდარი შეტაკებისას, აბუსერიძე კვლავ დაუტყვევებია ლიპარიტს, რის შემდეგ ისტორიულ წყაროებში აღარ იხსენიება. გრიგოლ აბუსერიძე-XI საუკუნის შუა წლების საქართველოს პოლიტიკური მოღვაწე, ძე აბუსე აბუსერიძისა, არტანუჯისა და ხიხათა (აჭარის) ერისთავერისთავი. 1046 წ. მონაწილეობდა ღრტილის აღებაში. იყო ბაგრატ IV-ის მოკავშირე ლიპარიტ ბაღვაშთან&nbs p; ბრძოლაში. სამცხეში არყის ციხესთან მომხდარ შეტაკებაში ტყვედ ჩაიგდო ლიპარიტმა და არტანუჯი ჩამოართვა. ამის შემდეგ პოლიტიკურ ასპარეზზე აღარ ჩანს ტბელი აბუსერიძე (დ. დაახლოებით 1190 წ.-გ. 1240 წ.)- ქართველი პროზაიკოსი, ჰიმნოგრაფი, მწიგნობარი და ასტრონომი. ხიხათის (აჭარის) ერისთავერისთავის ივანეს შვილი და ძმა ქართული კულტურის მეცენატებისა-ვარდან და აბუსერ აბუსერიძეებისა. კანონიზირებულია ქართული მარლთმადიდებელი ეკლესიის მიერ და მოიხსენიება 17/30 აგვისტოს. ავტორია რელიგიურ-ისტორიული თხზულებისა: „ქორონიკონი სრული მისითა საუწყებლითა და განგებითა“.„სასწაულნი წმინდა მთავარმოწამისა გიორგისნი“. „გალობანი სამთა იოანეთა: ნათლისცემლისა, მახარებლისა და ოქროპირისა“.რელიგიურ-ისტორიული თხზულება აღწერს აჭარელი გლეხის, ხელობით კალატოზის,ბოლოკ-ბასილის სამშენებლო საქმიანობას შუარტყელში. შეიცავს აბუსერიძეთა საგვარეულო მატიანეს, აგრეთვე იმ დროინდელი ყოფა-ცხოვრებისა და ზნე-ხასიათის მონაცემებითც. ქრონოლოგიურ-ასტრონომიული ტრაქტატი ვრცელი საკალენდრო ცნობარია, რომელშიც განხილულია წელთაღრიცხვის სახვადასხვა სისტემის ღირსება-ნაკლოვანებანი დამოცემულია საეკლესიო დღესასწაულთა და მთვარის ამოსვლა-ჩასვლის მზა ცხრილები. ვალერიან ხიმშიაშვილი ლევან ბერაია |
