'' ქრისტეს მამათა შორის პატივცემულო,უფალო კენტერბერის(კენტის) არქიეპისკოპოსო, ღვთის მადლით მთელი ინგლისის სამეფოში უპირველესო, ამ სამეფოს დანარჩენო არქიეპისკოპოსებო და ეპისკოპოსებო! (მოგმართავთ) ამავე სამეფოს თანამოძმე პეტრე, ღვთის ნებით სებასტოპოლისის ეპისკოპოსი ქვემო საქართველოში; თვითონ ჩემს სამფლობელოში, მშვიდობიანობის დროს სიუხვესა და კეთილდღეობასთან ერთად, (აქაური) ქრისტიანი ძმები სარკინოსთაგან ისე არიან შევიწროვებულნი და დატანჯულნი,რომ (ლამის არის) ქრისტიანული სარწმუნოება მიატოვონ.საერთოდ, ბნელეთის შვილები, წარმოშობით ცბიერნი(გამოცდილნი) არიან(ვიდრე) ჩვენი დასავლეთის ქრისტიანეთა სინათლის შვილნი: (ეს უკანასკნელნი) წყნარად ატარებენთავიანთ დღეებს; ისინი ბეჯითნი არიან თავისი თავისთვის; მაგრამ არა იესო ქრისტესთვის, (ამის გამო), აღმოსავლეთში ყოველდღე მცირდება ქრისტიანთა მბრძანებლობა, რადგანქრისტიანები იჩაგრებიან,(მათ) სთელავენ ბოროტგანმზრახველი სარკინოზები (სხვადასხვა) მოქმედებით: ღალატით თუ დაპირებით, წამებით თუ საჩუქრებით, ომით - ხმელეთზე დაზღვაზე; ახლა ქრისტიანებს იმონებენ ფულით ბაზრობაზე,სადაც მიათრევენ კისერზე თოკითდა ცხენის კუდზე გამობმულებს; მათ ჰყიდიან,რადგან არავინაა მათი ქომაგი.

ამგვარად, აქ არის პატივმოყვარე ქალაქი,სადაც დაუმსახურებლად დანიშნული ვარუმაღლესი მღვდელთმთავრის ნება-სურვილით. როგორც ხმა დადის, ერთ დროს აქ ასი ქრისტიანი მიჰყიდეს სარკინოზებს. მათ ეს ქრისტიანები სარკინოზთა ქვეყანაში წაიყვანეს და იქ სარკინოზებად აქციეს. მე, ჩემი მხრივ, ვეწინააღმდეგები ადამიანებით დანაშაულებრივ ვაჭრობას,მაგრამ, მიუხედავად ამისა, რომ აქ მბრძანებლები ქრისტიანები არიან, არც ამ საკითხსა და არც სხვაში არ მიგონებენ, რადგან ბერძნული სქიზმის მიმდევრები არიან... ამიტომ(თქვენ მოგმართავთ): თუ თქვენს სამეფოში გაბედული მორკინალები მოიძებნებიან და სურვილი აქვთ იომონ ღვთისა და სარწმუნოების სიყვარულისათვის, დატყვევებული ქრისტიანების გასათავისუფლებლად და ამასტანავე სურვილი გამოიჩინონ შეიძინონ კარგი მამული, პირველობა, სამეფო და სასახლეები - სასურველი იქნება (თუ) თქვენ მათ გააცნობთ ამ (წერილს), სამოქმედოდ ის გამოგზავნეთ, ვინც ამ საქმის მცოდნეა. საქმე იმაშია, რომ ამ წერილის მომტანი იახია დე კრემონა,თავის დროზე, ასე, ოცდაათი წლის წინათ, იყო (აქ), მას ვავედრებ თქვენს მამობრივ მოწყალებას. პირადად მან სარწმუნოების ერთგულებისა და ტყვე ქრისტიანი ხალხის განთავისუფლებისთვის საქართველოდან ინგლისში ამ წერილის საკუთარი ხარჯით წამოღება ისურვა. მხოლოდ იმდენად ღარიბია, რომ მე მგონი მთელი მისი ქონება საკმარისი არ იქნება ნახევარი გზისთვის. თუმცა ერთ დროს იგი ძალიან მდიდარი, გემისა და ქონების პატრონი იყო, ამჟამად კი ღარიბია. ჩემის მხრით არაფრის მიცემა არ შემეძლო, რადგან არც ეკლესია და არც სახლი არ გამაჩნია თავის შესაფარებლად და არც ერთი დინარი არ მაქვს გასაცემი, მაგრამ (ამის მიუხედავად), მუდმივად, დღე და ღამე ვუცდი მახვილს სარწმუნოებისათვის (საბრძოლველად) და ეკლესიის გაერთიანებისთვის. კვირაობით, რომელიმე ღარიბი ქართველისგან შეწირულობას ვიღებ. ასე ვატარებ ამ ცხოვრებას. მეორე მხრივ, ამ ქვეყნის მბრძანებელი, რომელიც მთელი საქართველოს ჯარის მხედართმთავარიც არის, მზად არის მთელი თავისი ლაშქრით, დასავლეთის ქრისტიანებთან ერთად გასალაშქრრებლად. იგი ასე იქცევა რომაული ეკლესიისადმი მორჩილებასა, კათოლიკობის მიღებაზე და სარწმუნოების ერთიანობაზე თანახმაა. აქაურ კათოლიკეებს სასაფლაოც მისცა. მიუხედავად ქართველთა ორი სამეფოს (ზოგიერთი) ჩვეულებისა, (აქ) გარდაცვლილ კათოლიკეს არ ასხვავებენ სქიზმატიკოსისაგან, მაგრამ თვით კათოლიკენი ვერ შეეგუვნენ სქიზმატიკოსებს და (მიცვალებულებს მათი), სასაფლაოს გარეთ მარხავენ. ამის გამო, ზემოთ ნათქვამი სასაფლაოს მიცემით, ძალიან განაწყენებული დარჩა სქიზმატიკოსი ეპისკოპოსი და სამღვდელოება, რადგან ამ სასაფლაოს გამო, ჰკარგავენ ლათინთა დასაფლავების (უფლებას). ამის გამო, იმდენად გაიზარდა შფოთი, რომ კათოლიკე ლათინთა მიერ სასაფლაოს შუაგულში აღმართული ჯვარი ამოგლიჯეს და აგრეთვე ლათინთა მიერ აღმართული 15 საფლავის ქვა დაამტვრიეს. ლათინელებმა ხელახლა აღმართეს ისინი, აქაურმა სქიზმატიკოსებმა, მღვდლებმა და ხალხმა, სარკინოზთა და იუდეველთა ხელის შეწყობით, მესამედ აღმართული (ჯვრები, ქვები) სქიზმატიკოს ეპისკოპოსთა-ეპისკოპოსთან წაიღეს. ყოველივე ამის გამო (მოგმართავთ) თქვენ (დასავლეთის ქრისტიანებო), რომლებიც სტკბებით უზრუნველი კეთილდღეობით, შეიბრალეთ აღმოსავლეთის ქრისტიანები, რომლებიც იჩაგრებიან და თავიანთ გაჭირვებაზე ტირიან. თქვენთვის ადვილია,რომ ქვეყნიერებიდან სრულიად ამოაგდოთ მაჰმადიანთა და სარკინოზთა მათრახი. ეს შესაძლებელია, უკეთუ კათოლიკენი კარგს იზამენ და მიბაძავდნენ დიდ მეფეს.

დაწერილია ქალაქ სებასტოპოლში, ქვემო საქართველოს სამეფოში, ინგლისის მეფის წმ. ედუარდის სახელწოდების დღესასწაულზე, უფლის წელთაღრიცხვის 1330 წელს. ''

––––––––––

პეტრე გერალდის წერილის მნიშვნელობა საქართველოს ისტორიისათვის უაღესად დიდია. გარდა იმისა,რომ იშვიათია ასეთი ვრცელი, ზუსტად დათარიღებული უცხოური წყარო, იგი ეხება მეტად ღარიბ მე-14 საუკუნის 30-იან წლებს და თანაც დასავლეთ საქართველოს ვითარებას. 

პირველ რიგში ცხადი ხდება,რომ თბილისის გარდა კათოლიკური კათედრა სოხუმშიც არსებობდა. თბილისში კი,როგორც დოკუმენტებიდან ვიცით იგი გადმოტანილ იქნა სმირნიდან 1329 წლისათვის.

საყურადღებოდა სხვა მომენტებიც. წერილიდან კარგად სჩანს,რომ ადგილობრივი მოსახლეობის უმრავლესობას ქრთველები შეადგენენ და კათოლიკე ეპისკოპოსიც სწორედ მათგან მიღებული საჩუქრებით და შემოწირულობებით საზრდოობს. ქართველების გარდა,ქალაქ სოხუმში აგრეთვე არის მაჰმადიანური და ებრაული მოსახლეობა,რომელიც დიდ როლს თამაშობდა იმდროინდელი ქართული სახელმწიფოს სავაჭრო უერთიერთობებში.

 ქართველების,მუსლიმების და ებრაელების გაერთიანება კათოლიკე მოახალშენეების საწინაღმდეგოდ შესაძლოა იმ მდგომარეობით ყოფილიყო განპირობებული,რომ გენუელები და ზოგადად ლათინები სავაჭრო საქმის დიდოსტატები იყვნენ და მათი სოხუმში მყარად დაფუძნების შემთხვევაში ადგილობრივი ვაჭრების მდგომარეობა გართულდებოდა. 
რაც შეეხება საქართველოს ‘’ორ სამეფოს’’,როგორც ეს ეწოდებოდა აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს შუა საუკუნეებში,როგორც ქართული ისე უცხოური წყაროების მიხედვით,წერილის გაგზავნის დროს იგი უკვე გაერთიანებულია. ქართული საბუთების მიხედვითაც,სწორედ ამ დროს მოახდინა მეფე გიორგი ბრწყინვალემ საკუთარი სუვერენიტეტის გავრცელება იმერეთის სამეფოში. წერილში მოხსენიებული მთელი საქართველოს მხედართმთავარი უთუოდ მამია პირველი დადიანის(1323-1345),რომელსაც როგორც სჩანს მეფემ ამირსპასალარობაც ჩააბარა. პეტრე გერალდი ახალი ჯვაროსნული ლაშქრობის დაწყების მომხრედ გამოდის და აგრეთვე მსურველია აღმოსავლეთ და დასავლეთის ეკლესიების გაერთიანებისა. 

დოკუმენტში მოხსენიებული ‘’ეპისკოპოსთა ეპისკოპისი’’ უეჭველი დასავლეთ საქართველოს კათალიკოსია,რომელიც სწორედაც რომ დღევანდელი აფხაზეთის ტერიტორიაზე ცხოვრობდა.. ‘’ხელმწიფის კარის გარიგების მიხედვით’’ მისი რეზიდენცია ბედიაში იყო,ხოლო შემდგომ ბიჭვინთაში გადაინაცვლა,ამიტომაც კათილოკეთა ქვების მასთან მიტანას დიდი დრო არ დასჭირდებოდა. 

წერილის შინაარსიდან გამომდინარე ნათელი ხდება,რომ ტყვეთა სყიდვას საქართველოს სამეფოში იმ დროს მასური ხასიათი არ ჰქონია,გერალდიმ მხოლოდ ჭორის დონეზე იცის,რომ ადრე 100 ქრისტიანი გაუყიდიათ უცხოეთში. სხვა იტალიური და ევროპული წყაროებიდანაც კარდაგ სჩანს,რომ საქართველოს სამეფოდან გაყვანილი ტყვეების რაოდენობა ევროპის ტყვეთა ბაზრებზე იმ დროს უმნიშვნელო იყო,რასაც ერთიანი და ძლიერი ქართული მონარქია უპირისპირდებოდა.

(Petri episcopi Sebastopolitani epistola ad archiepiscopos et episcopos Angliae. )

Reverendis in Christo partibus, domino archiepiscopo Cantuariensi ex divina gratia in toto regno Angliae primate, ceterisque archiepiscopis et episcopis ejusdem regni, confrater Petrus divina permissione episcipus Sanastupolitanus inferioris Georgianae se ipsum in domino et tempore pacis abundantiae et prosperitis una cum fratribus christianis, qui prae angustiis et tormentis per Saracinos coguntur dimittere fidem christianam. Quoniam filii tenebrarum in generatione sua sunt prudentiores fillis lucis, nostris christianis in occidente ducentibus in otio dies suos, deligentibus quae sunt sua, non quae Jesu Christi, in oriente quotidie dominum christianorum dominitur (et) conculcatur maligranter agentibus Saracenis nunc proditionibus nunc promissionibus nunc tormentis nunc donariis nunc bellis per terram et per mare, nunc emendo pretio christianos in nundinis ubi trahuntur cauda equi sune ligalo ad collum illis qui venduntur, quia non est qui adjuvet. Quia immo est hic vana civitas, in qua praepositus sum voluntate summi pontificis licei emmeritus, ubis secundum famam quondam venditi sunt centum personarum christianorum Saracenis, et translati ad terram Saracenorum, et facta sunt Saraceni. Ego autem pro viribus cesario negotio contradico. Et tamen hic dominantes, licet christiani sint. Mihi non obediunt in his et in aliis, quia de schismate sunt Graecorum. Et ideo si in regno vestro sint valentes pugiles, qui optent bellare pro deo et dilatatione fidei cum liberatione captivi populi christiani, et velint sibi acquirere bona baronias principatus et regna et palatia, placeat vobis dirigere latorem praesentis ad eosdem. Qui in talibus sciens eos dirigat in agendis. Nam fuit in temporibus istis plusquam triginta annis, quod latorem scilicet Jachinum de Cremona recommendo paternitati charitative vertrae. Ipse enim pro zelo fidei et liberatione captivi populi christiani de Georgiania in Angliam praesentes litteras et alias propriis sumtibus portare voluit, licet sit pauper in tantum quod credo quod omnia bona sua non suffecerint pro medio viae, quamvis quandam magnus dives fuerit et patronus navis habens fortunam, modo sit pauper. Ego autem nihil sibi dare potui, quia nec domum nec ecclesiam habeo ubi caput reclinem, nec unum denarium in redditibus, sed jugiter nocte et die specto gladium pro fide et unitate ecclesiae. In dommica autem a quibusdam pauperibus Georgianis oblatam accipio, cum qua transigo vitam istam. Princips sutem hujus terrae, qui est principes militae in tota Georgiania, cum tota militia sua est paratus eum christianis occidentalibus ire ad passagium, si fiat, et romanae ecclesiae obedire, et eccipere unitatem fidei. Dedit hic catholicis coementerium. Nec separo catholicos morientes a schismaticis paeter aliquam consuetudinem duorum regnorum Georgianorum. Nec consueverunt catholici cum schismaticis vel extra voementerium sepeliri. Quae quidem donation praedicti coementerii multum dipliouit episcopo et clero schismatico, quia propter praedictum coemeterium perdunt funeralia Latinorum. Quam quidem turbationem in tantum ostendunt, quod crucem erectam in medio coemeterii per Latinos catholicos semel evulserunt, secundo erectam per Latinos per XV. Petras fregerunt. Et Latini novam erexerunt. Et hanc clerus schismaticus et populus faventibus 
Saracenis et Judaeis tertio eduxerunt, eamdem asportantes ad episcopium episcopi schismatici. Et ideo vos, qui gaudetis reque opulenta, compatiamini orientalibus christianis, qui tribulantur et lugent miserabili egestate. Et facile, quod in vobis est, ut flagellum Mahometanorum. Et Saracenorum de mundo penitus exstirpetur. Quod possibile hic est catholicis, si Karolum magnum bene fuerint imitati. 

Datum in civitate Sanastapolitana in regno inferioris Georgianiae in festo s. Eduardi regis Anglorum anno domini MCCCXXX. [817-819]